Üç ayda 58 gazeteci gözaltına alındı, 11 gazeteci tutuklandı

Expression Interrupted platformu tarafından hazırlanan “İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi” raporlarının 12’ncisi yayımlandı. Dava takip çalışmaları ve açık kaynak araştırması sonucunda elde edilen veriler ışığında hazırlanan rapor, 2024 yılının Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsıyor.

Rapordaki bulgular, Türkiye’de basın ve ifade özgürlüğü alanında yıllardır yaşanan gerilemenin 2024 yılının son çeyreğinde sert müdahalelerle devam ettiğini gösterdi. Rapora göre;

GÖZALTI, SORUŞTURMA VE DAVA SAYISI ARTTI

Ekim, Kasım ve Aralık aylarında en az 58 gazeteci ve medya çalışanı, yaptıkları haberler veya sosyal medya paylaşımları sebebiyle açılan soruşturmalar/davalar kapsamında veya haber takibi/protesto eylemi sırasında en az bir kez gözaltına alındı. Bu rakam, İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi raporlarında bugüne dek bir çeyrekte kayıtlara geçen en yüksek gözaltı sayısı oldu.

Aynı dönemde 44 gazeteci hakkında en az bir soruşturma açıldığı veya devam eden soruşturmalar olduğu ve 21 gazeteci ile beş medya kuruluşu hakkında toplam 25 yeni dava açıldığı kayıtlara geçti.

Cezaevindeki gazeteci sayısı da son çeyrekte yeni tutuklamalarla artışa geçti. Rapora konu dönemde 11 gazeteci, haklarında açılan soruşturmalar kapsamında tutuklandı. Üç gazeteci cezaevinden tahliye oldu. Bu gelişmeler sonucunda, 1 Ekim 2024 itibarıyla 26 olan cezaevindeki gazeteci sayısı, 31 Aralık 2024 itibarıyla 34 olarak kayıtlara geçti.

181 GAZETECİ YARGILANDI, 18 GAZETECİYE HAPİS VEYA PARA CEZASI VERİLDİ

Rapor döneminde bir yandan gazetecilere mesleki faaliyetleri gerekçe gösterilerek yeni soruşturma ve davalar açılırken, daha önceki dönemlerde açılmış davaların görülmesine de devam edildi.

Üç aylık dönemde toplamda 181 gazeteci ve bir gazete hakkında açılmış 102 dava görüldü. Görülen 102 davanın 11’i, gazetecilere bu dönemde veya daha önce açılmış yeni davalardı.

Bu dönemde ilk derece mahkemeleri 27 davayı karara bağladı. Sonuçlanan davaların 11’inde 18 gazeteci toplamda 24 yıl, 11 ay, 16 gün hapis cezası ile 19.860 TL adli para cezası ödemeye mahkum edildi.

GAZETECİLERE ‘ÖRGÜT PROPAGANDASI’ SUÇLAMASI

Bu dönemde gazeteci davalarında en sık kullanılan suçlamalar “terör örgütü propagandası yapmak” ve “örgüt üyeliği” suçlamaları oldu. Gazeteciler toplam 24 ayrı davada “terör örgütü propagandası yapmak” (TMK 7/2), 20 ayrı davada ise “terör örgütüne üye olmak” (TCK 314/2) suçlamasıyla yargılandı.

Üçüncü sırada 18 ayrı davada kullanılan “hakaret/kamu görevlisine hakaret” (TCK 125) suçlaması yer alırken gazeteciler 13 davada ise “Cumhurbaşkanına hakaret” (TCK 299) ile suçlandı.

GAZETECİLERE TEHDİT, ŞİDDET, SALDIRI: FAİLLERE CEZASIZLIK

Türkiye’de basına yönelik baskıların bir diğer ayağını oluşturan engelleme, polis şiddeti, saldırı, tehdit ve hedef gösterme vakaları da yılın son çeyreğinde hız kesmedi. Bu dönemde gazetecilere ve medya kuruluşlarına yönelik en az 20 saldırı, engelleme, şiddet içeren polis müdahalesi, tehdit veya hedef gösterme vakası kayıtlara geçti.

Gazetecilerin ve medya kuruluşlarının maruz kaldıkları ihlaller nedeniyle açılan davalar da rapor döneminde devam etti. Bu davaların beşinde karar çıktı. Sonuçlanan iki davada, gazetecilere yönelik saldırıların faili olarak yargılanan toplam üç sanıktan ikisinin beraatine, bir sanığa ise 4.800 TL adli para cezası verilmesine ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildi. Bu kararlar, gazetecilere karşı işlenen suçlarda cezasızlık algısını büyütmeye devam etti.

AÇIK RADYO’YA LİSANS İPTALİ, YENİ YAŞAM’A TOPLATMA KARARI

Rapor döneminde medya kuruluşlarına yönelik kısıtlama ve müdahaleler de devam etti.

Açık Radyo’nun lisansının Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kararıyla iptal edilmesi üzerine yayınının durdurulması, Yeni Yaşam gazetesinin Ekim ve Kasım aylarında yayınlanan farklı sayıları hakkında, haber içerikleri ve haber fotoğrafları gerekçe gösterilerek verilen toplatma kararları, Mezopotamya Ajansı’nın (MA) internet sitesine erişimin “millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması” gerekçesiyle engellenmesi, aralarında gazeteciler ve haber sitelerinin hesaplarının da bulunduğu en az 119 sosyal medya hesabına erişimin “FETÖ propagandası” iddiasıyla engellenmesi, ve Ankara’daki TUSAŞ tesislerine yönelik saldırının ardından sosyal medya platformları X, Instagram, Facebook, YouTube ve TikTok’a erişimin kısıtlanması, bu rapor döneminde kayıtlara geçen önemli müdahaleler arasında yer aldı.

RTÜK YAYINCILARA 31 MİLYON TL CEZA KESTİ

Yılın son üç ayında RTÜK de medya kuruluşları üzerinde finansal baskı unsuru olmayı sürdürdü. Üst Kurul, çoğunluğu muhalif çizgide olan yayın kuruluşlarına haber ve tartışma programlarında kullanılan bazı ifadelerin ve 6112 sayılı Kanun’un 8. maddesinde sıralanan “yayın ilkelerini ihlal ettiği” gerekçesiyle toplamda 31.459.795 TL tutarında idari para cezası kesti.

‘ETKİ AJANLIĞI’ KANUN TEKLİFİ GÜNDEMDEN DÜŞMÜYOR

Basın ve ifade özgürlüğü üzerinde yeni bir baskı aracı olarak kullanılacağı endişesiyle karşı çıkılan “etki ajanlığı” kanun teklifi de iktidar tarafından bu dönemde TBMM’ye sunuldu. Basın meslek örgütleri ve muhalefet partilerinin itirazları sonucunda daha önce 9. Yargı Paketi kapsamından çıkarılan teklifin yeni metninde “yabancı bir devlet veya organizasyonun stratejik çıkarları veya talimatı doğrultusunda suç işlemek” şeklinde yer verilen suç tanımı, içerdiği muğlak ve geniş yorumlanabilecek ifadeler sebebiyle ifade özgürlüğüne yönelik ağır ihlallere yol açacağı endişeleriyle eleştirilerin odağında yer almaya devam etti.

Her ne kadar kanun teklifi 13 Kasım’da geri çekildiyse de AK Parti milletvekilleri, düzenlemeye itiraz eden muhalefet partileri ile yeniden görüşüleceğini, çözüm önerisi getirilmediği takdirde teklifin mevcut haliyle yeniden Meclise sunulacağını ifade etti.

(HABER MERKEZİ)